O zgadze i niestrawności

Alginian sodu (E401) - właściwości. Czy jest szkodliwy?

Alginian sodu to substancja, która może być nie tylko skutecznie wykorzystana w zmniejszaniu dolegliwości związanych z refluksem żołądkowo-przełykowym, zgagi czy nadkwaśności, ale także w celu ochrony żołądka. Czy alginiany mogą być bezpiecznie używane przez wszystkich oraz czy rzeczywiście są tak skuteczne?

 

Czym jest alginian sodu?

Co to jest alginian sodu? Jest to inaczej sól sodowa kwasu alginowego, polimer polisacharydowy naturalnego pochodzenia. Chemiczny wzór alginianu sodu to C6H9NaO7. Budowa alginianu sodu oparta jest na heksagonalnym pierścieniu, z jednym atomem tlenu i grupą karboksylową połączoną z atomem sodu.

Jest więc on naturalnym związkiem chemicznym, pozyskiwanym głównie z alg morskich (brunatnic -Phaeophyceae), które są wyrzucane na brzeg Oceanu Atlantyckiego w dużych ilościach. Jest on stamtąd zbierany, suszony i obrabiany chemicznie. Może być także produkowany pozakomórkowo przez niektóre bakterie, takie jak Azotobacter vinelandi, Pseudomonas aeruginosa lub Pseudomonas fluorescens.

Struktura alginianu zależy od źródła pochodzenia alg morskich (gatunku, odmiany czy pochodzenia geograficznego). W algach jest elementem strukturalnym ścian komórkowych, a międzykomórkowa macierz żelowa zapewnia glonom zarówno elastyczność, jak i wytrzymałość.

Unikatowe właściwości alginianu sodu sprawiły, że znalazł on zastosowanie zarówno w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, stomatologicznym, a także w przemyśle spożywczym. Jako środek spożywczy znany jest alginian sodu jako E 401. Używa się go jako stabilizator, emulgator czy środek zagęszczający. W farmacji alginian sodowy jest używany głównie jako środek zobojętniający kwas żołądkowy, a także jako składnik specjalistycznych opatrunków na ranę.

 

Właściwości alginianu sodu

Alginiany są nierozpuszczalne w alkoholu etylowym, ale za to dobrze rozpuszczają się w wodzie, zwiększając przy tym jej lepkość. Alginian sodu ma właściwości żelujące. Żelowanie następuje poprzez magazynowanie jonów wapnia w zygzakowatej strukturze usieciowanego polisacharydu.

Te zygzakowate komponenty nakładają się na siebie, co prowadzi do powstania trójwymiarowych struktur, w których wapń (lub inny dwuwartościowy kation) jest uwięziony niczym jajko w pudełku – dlatego też mówi się o tym modelu „pojemnik na jajka”.

W żołądku, pod wpływem kwaśnej treści pokarmowej łatwo tworzy warstwę żelu pokrywającą błonę śluzową chroniącą ten narząd. Ponadto tworzy też tę warstwę na powierzchni treści żołądkowej niczym tratwa na wodzie. Chroni przez to przełyk przed szkodliwym refluksem.

Synergistyczne działanie kwasu alginowego oraz alginianu sodu na refluks sprawia, że środki te mogą być cennym sprzymierzeńcem w walce z uczuciem pieczenia w żołądku lub w przełyku.

 

Zastosowanie alginianu sodu

Jak już było wcześniej wspomniane, alginian sodu ma szerokie zastosowanie nie tylko w przemyśle farmaceutycznym. Jego właściwości sprawiają, że jest doskonałym emulgatorem, a także stabilizatorem czy zagęszczaczem. Ponadto przemysł spożywczy wykorzystuje alginian sodu jako substancję żelującą.

W przemyśle farmaceutycznym alginian sodu jest już od lat 40. XX wieku używany przy tworzeniu nowoczesnych opatrunków stosowanych na rany. Od tamtego czasu włókna alginianowe są stale unowocześniane, dzięki czemu nowopowstające opatrunki są jeszcze lepsze.

Jednakże jednym z najczęstszych zastosowań roztworów alginianu sodu jest łagodzenie zgagi, bólu w nadbrzuszu oraz zapobieganie wystąpienia uczucia pieczenia i niestrawności. Dzieje się tak poprzez tworzenie warstwy ochronnej na śluzówce żołądka oraz bariery na powierzchni soku żołądkowego, co tym samym chroni organizm przed objawami refluksu.

Zaletą alginianu sodu jest szybki początek działania, liczony w granicach kilku minut, wysoka skuteczność i bezpieczeństwo oraz fakt, że neutralizuje zarówno objawy kwaśnego refluksu jak i zasadowego. Zastosowanie preparatów zobojętniających, zawierających dodatkowo alginian sodu jest bardziej kompleksowe, gdyż jednocześnie wykazują działanie neutralizujące kwas solny oraz działają ochronnie na śluzówkę żołądka.

 

Czy alginian sodu jest szkodliwy?

Alginian sodu jest środkiem bezpiecznym. Organizacje zajmujące się żywieniem i zdrowiem, w tym FDA oraz Komitet Ekspertów FAO/WHO uznały go za bezpieczny dodatek do żywności. Także w farmacji, alginian sodu stosowany jako środek niwelujący objawy zgagi i refluksu może być bezpiecznie stosowany nawet przez dzieci, czy kobiety karmiące piersią. Kobiety w ciąży także mogą stosować ten środek, jednak dopiero po uprzedniej konsultacji z lekarzem specjalistą.

Alginiany nie są wchłaniane przez organizm i są uważane za bezpieczne. Jednak większe ilości mogą upośledzać wchłanianie wapnia i pierwiastków śladowych, takich jak żelazo, oraz nieco upośledzać trawienie białek. Niemniej mają wysoki profil bezpieczeństwa.

Najczęstszymi zgłaszanymi działaniami niepożądanymi były zaparcia, biegunka czy bóle brzucha. Dolegliwości te jednak miały umiarkowany stopień nasilenia i były przemijające. Zaleca się, by nieprzerwana terapia alginianem sodu trwała nie dłużej niż 30 dni. Jeśli po tym czasie objawy chorobowe nie znikną konieczna jest wizyta u lekarza specjalisty, gdyż mogą to być symptomy poważniejszego schorzenia, które musi być gruntownie zdiagnozowane.

Powiązane artykuły:

Famotydyna - lek na zgagę i niestrawność. Dostępna bez recepty >>
Mleczko na zgagę - co to jest i dla kogo? >>
Leczenie farmakologiczne czy domowe sposoby na zgagę? >>

 

Autor: mgr farm. Wojciech Ziółkowski
Konsultacja merytoryczna: lekarz gastrolog Ewa Walecka-Kapica

 

Bibliografia:
1. Ł. Wyrębska, L. Szuster, H. Stawska; Synteza i aplikacja nowych pochodnych wybranych polisacharydów Część I: Przegląd literatury; Technologia i Jakość Wyrobów; 2014; 59; 3-16.
2. Z. Konarska, D. Gieruszczak-Białek, M. Pieścik-Lech, A. Skórka, H. Szajewska; Alginiany w leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego u dzieci: przegląd systematyczny badań z randomizacją; Pediatria Polska; 2015; 90; 20-25.
3. S. Miller; Comparison of the efficacy and safety of a new aluminium-free paediatric alginate preparation and placebo in infants with recurrent gastro-oesophageal reflux; Curr Med Res Opin; 1999; 15; 160-168.
4. Redakcja, Leki zobojętniające, Portal opieka.farm (https://opieka.farm/preparaty/leki-zobojetniajace/) [data dostępu: 16 marca 2021].
5. Ulotka Wyrobu Medycznego Ranigast SOS; https://www.ranigast.pl/ranigast-sos/ [data dostępu: 16 marca 2021].