O zgadze i niestrawności

Gdzie jest żołądek? Budowa i funkcje

Gdzie jest żołądek? Jakie pełni funkcje i jak działa? Kiedy może być źródłem problemów zdrowotnych i uciążliwych objawów, takich jak zgaga? Poznaj odpowiedzi na najważniejsze pytania.

 

Gdzie jest żołądek?

Żołądek jest narządem odpowiedzialnym za czasowe magazynowanie spożywanego pokarmu oraz trawienie niektórych jego składników, w szczególności białek. Znajduje się w centralnej części układu pokarmowego, położony jest w górnej części jamy brzusznej, tuż pod żebrami, nieznacznie w lewo od osi ciała. Aby precyzyjnie wyjaśnić, gdzie jest żołądek, odnosi się jego położenie do budowy kręgosłupa.

Znajduje się on pomiędzy: 11 kręgiem piersiowym, w anatomii człowieka oznaczanym symbolem Th11, a 3 lub 4 kręgiem lędźwiowym (L3-L4).
Górna część żołądka łączy się poprzez tak zwany wpust z przełykiem – tędy dostarczany jest pokarm, uformowany w kęsy, wstępnie rozdrobiony przez zęby, język oraz enzymy znajdujące się w ślinie.

U dołu z kolei, narząd ten, poprzez tzw. odźwiernik, przechodzi w jelito cienkie, a dokładnie mówiąc – pierwszy z jego odcinków zwany dwunastnicą.
Dla określenia tego, gdzie znajduje się żołądek, istotne jest też opisanie jego położenia pomiędzy innymi narządami. Po prawej jego stronie znajduje się wątroba, natomiast z tyłu – nerki, śledziona i trzustka.

Budowa żołądka

Żołądek jest workiem mięśniowym o nieco haczykowatym kształcie, zmieniającym się między innymi ze względu na stopień wypełnienia pokarmem. W budowie żołądka wyróżnia się sześć podstawowych odcinków.

Patrząc od góry, są to kolejno:

• wpust,
• wcięcie wpustowe,
• dno,
• trzon,
• część przedodźwiernikowa,
• odźwiernik.

Istotna jest też, jeśli chodzi o żołądek, budowa poprzeczna, a więc przekrój ścian. Od zewnątrz do wewnątrz, wymienić należy takie składowe, jak:

• błona surowicza, czyli otrzewna,
• błona mięśniowa,
• błona podśluzowa,
• błona śluzowa.

Dla działania żołądka i całego układu trawiennego człowieka, szczególnie istotna jest budowa ostatniej, wewnętrznej warstwy. Składa się ona z różnego typu komórek, które pełnią określone funkcje. Szczegóły w dalszej części artykułu.

Za unerwienie żołądka odpowiadają:

• nerw błędny, najdłuższy z tzw. nerwów czaszkowych, rozpoczynający swój bieg w tylnej części głowy , w rdzeniu przedłużonym, a kończący na wysokości jamy brzusznej;
• 2 sploty autonomiczne, łączące w sobie okoliczne struktury nerwowe.

 

Funkcje żołądka

Najważniejsze funkcje żołądka, to:

• mechaniczna – polega na dalszym rozdrabnianiu pokarmu, mieszaniu go z enzymami trawiennymi i kwasem solnym oraz przesuwaniu w dół układu pokarmowego (za co odpowiadają skurcze mięśni gładkich);
• chemiczna – to właśnie w żołądku w większości trawione są białka, tutaj rozpoczyna się też wstępne przetwarzanie tłuszczy, oraz – w mniejszym stopniu – węglowodanów.

Trawienna funkcja żołądka to efekt działania różnego typu substancji wydzielanych przez komórki błony śluzowej. I tak:

• komórki okładzinowe produkują kwas solny (HCl), który zakwasza środowisko żołądka, co jest niezbędne do aktywowania enzymów trawiennych, a także stanowi barierę ochronną przed różnego rodzaju patogenami zawartymi w pożywieniu. Mechanizmem, który umożliwia wytwarzanie tego związku, jest tak zwana pompa protonowa. Protony, to dodatnie jony wodorowe. Za sprawą wyspecjalizowanych białek błonowych są one transportowane na zewnątrz komórek, gdzie łączą się z ujemnymi jonami chlorkowymi, w ten właśnie sposób tworząc HCl. Kwas solny w odpowiedniej ilości jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego i nie stanowi zagrożenia dla błony śluzowej. Jednak w nadmiarze może ją uszkadzać, jest też niebezpieczny dla innych części układu pokarmowego – na przykład delikatnej śluzówki przełyku. Jest to istotne szczególnie w przypadku zaburzenia, jakim jest refluks żołądkowo - przełykowy. Polega ono na zarzucaniu zakwaszonych treści z żołądka do przełyku, co zazwyczaj jest następstwem niesprawnego działania dolnego zwieracza przełyku. Efekt tego stanowi zgaga, czyli uczucie palenia, pieczenia. Objaw ten można skutecznie redukować, przyjmując leki należące do grupy tzw. inhibitorów pompy protonowej, które hamują opisany wyżej mechanizm powstawania HCl;
• komórki główne wytwarzają pepsynogen - enzym umożliwiający trawienie składników pożywienia, aktywowany przez kwas solny i razem z HCl tworzący tzw. sok żołądkowy;
• komórki śluzowe produkują wydzielinę chroniącą żołądek przed destrukcyjnym działaniem kwasu solnego.

 

Co jest trawione w żołądku?

Co jest trawione w żołądku? Przede wszystkim białka. Nieaktywny chemicznie pepsynogen, pod wpływem kwasu solnego, przechodzi do postaci aktywnej pepsyny, która rozkłada białka, rozbijając je na krótsze łańcuchy i ułatwiając w ten sposób ich wchłanianie.

W tej części układu pokarmowego odbywa się też wstępne trawienie tłuszczy, jednak nie wszystkich, a jedynie tych, które mają postać zemulgowaną (są zbudowane z połączenia dwóch niemieszających się substancji, z których jedna lub obie mają postać cieczy). Pozostałe tłuszcze są trawione dopiero w dwunastnicy, do czego niezbędne jest dostarczenie żółci produkowanej przez wątrobę.

Co jeszcze nie jest trawione w żołądku? Większość węglowodanów - ma to związek z silnym zakwaszeniem, które blokuje mechanizm przetwarzania cukrów.

 

Pojemność żołądka

Jaką pojemność ma żołądek człowieka? Od 1 do nawet 3 litrów. Worek ten ma zdolność samoistnego zwiększania i zmniejszania swojej objętości. Rozciąga się, gdy trafiają do niego większe ilości pokarmów i kurczy, gdy resztki są rozkładane za pomocą enzymów oraz przesuwane w stronę jelita cienkiego. Jeśli chodzi o wielkość żołądka wyrażoną w centymetrach, u dorosłego człowieka przeciętnie ma on od 25 do 30 centymetrów długości oraz 12-14 cm szerokości. Należy jednak pamiętać o specyficznym kształcie. Mocne wygięcie w łuk, wręcz hak, sprawia iż wydaje się on mniejszy, niż jest w rzeczywistości.

Powiązane artykuły:

Budowa układu pokarmowego - funkcje i schemat >>
Alginian sodu (E401) - właściwości. Czy jest szkodliwy? >>
Substancje zobojętniające soki żołądkowe >>

 

Autor: Piotr Brzózka

Konsultacja merytoryczna: lekarz gastrolog Ewa Walecka-Kapica

 

Bibliografia:
1. Układ pokarmowy, https://kfz.biology.ug.edu.pl/materialy/ anatomia/pokarmowy.pdf, data dostępu: 12 09 2021
2. Fizjologia układu pokarmowego, http://kzf.amp.edu.pl/Lekarski%20II%20rok/ UkladPokarmowySt.pdf, data dostępu: 12 09 2021