Rola kwasu solnego w żołądku
Na lekcjach chemii w szkole uczyliśmy się o kwasie solnym. Aż trudno uwierzyć, że tak niebezpieczna, żrąca substancja jest wydzielana w naszym organizmie jako główny składnik soku żołądkowego. A jednak, w warunkach prawidłowych kwas solny nie czyni nam żadnej szkody, a wręcz jest naszym sprzymierzeńcem.
Rola kwasu solnego w przewodzie pokarmowym polega na jego udziale w trawieniu. Kwas wpływa na strukturę białek, ułatwiając ich dalszą „obróbkę” przez enzymy trawienne. Ponadto, niskie pH, które zawdzięczamy kwasowi, pomaga zniszczyć większość chorobotwórczych mikroorganizmów dostających się do przewodu pokarmowego z pokarmem.
Istnieje cały system zabezpieczeń, które chronią nas przed niszczącym działaniem kwasu. Kluczową rolę odgrywają: śluz powlekający od wewnątrz żołądek oraz odpowiedni przepływ krwi. Jeśli zabezpieczenia z jakiegoś powodu zawiodą, dochodzi do uszkodzenia ściany żołądka – tworzą się nadżerki i owrzodzenia.
Najważniejsze czynniki wpływające niekorzystnie na ochronę przed działaniem kwasu to:
Nasilony stres.
Nie bez przyczyny kojarzy się chorobę wrzodową ze stresem. Trudno jest zmienić nasze otoczenie – warunki pracy, ponoszoną odpowiedzialność, tempo życia. Warto jednak rozwijać umiejętności radzenia sobie ze stresem. W przypadku nadmiernej wrażliwości pomocna może być współpraca z psychologiem lub coachem.
Przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Leki z tej grupy stosuje się w objawowym leczeniu bólu i gorączki. Z uwagi na łatwą dostępność środki te są często nadużywane. Może to prowadzić m.in. do powstawania nadżerek w przewodzie pokarmowym, uszkodzenia nerek i zwiększonej podatności na krwawienia. Jeśli zachodzi konieczność długotrwałego przyjmowania leków z tej grupy, lekarz może dodatkowo przepisać leki działające osłonowo na błonę śluzową żołądka.
Nadprodukcja kwasu solnego.
Wydzielanie kwasu silnie stymuluje kawa i alkohol. Często, żeby sobie pomóc, sięgamy po mleko. Jednak jego nadmierna ilość, poprzez zawartość wapnia, może przynieść odwrotny skutek od zamierzonego.
Zakażenie Helicobacter pylori.
Bakterie te osiedlają się w błonie śluzowej żołądka, wywołując stan zapalny. Długotrwałe zakażenie może przyczynić się do powstania owrzodzeń, a nawet chłoniaka żołądka. W diagnostyce stosuje się ocenę wycinków pobranych podczas gastroskopii, wykrywanie antygenu bakterii w kale oraz test oddechowy.
Wykrywanie przeciwciał we krwi nie jest odpowiednie do rozpoznawania zakażenia i oceny skuteczności leczenia. W leczeniu zaleca się kombinacje dwóch antybiotyków i leku hamującego wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
W przypadku sporadycznie występujących objawów nadkwasoty można sięgnąć po dostępne bez recepty środki zobojętniające lub hamujące produkcję kwasu solnego. Są one preferowane do stosowania u kobiet w ciąży z uwagi na bezpieczeństwo płodu. W przypadku zastosowania leków z grupy H2-blokerów (ranitydyna, famotydyna) na ulgę trzeba poczekać nieco dłużej, ale rekompensuje to ich długotrwałe działanie (około 12 godzin). Ze względu na te właściwości, H2-blokery są właściwymi lekami w przypadku sporadycznie występującej zgagi związanej z błędami dietetycznymi (przejedzenie, spożycie produktów nasilających produkcję kwasu). Zawsze należy dokładnie przeczytać ulotkę przed zażyciem leku i w razie jakichkolwiek wątpliwości skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Jeśli pomimo zastosowania się do powyższych zaleceń objawy nie ustępują lub nawracają po przejściowej uldze, należy udać się do lekarza rodzinnego.
Wizyta w przychodni jest również wskazana, jeśli opakowanie leku się kończy, a objawy nadal się utrzymują. Dłuższe stosowanie leków na własną rękę może prowadzić do postawienia rozpoznania z opóźnieniem i wystąpienia powikłań, takich jak refluksowe zapalenie przełyku, przełyk Baretta lub zwężenie przełyku. Wcześnie podjęte prawidłowe leczenie pomaga uzyskać szybszą poprawę i uniknąć groźnych następstw.
Autor tekstu: Lek. Magdalena Bochniak
Konsultacja medyczna: Lek. med. spec. gastroenterologii Lesław Syczewski
