Rola kwasu solnego w żołądku
Na lekcjach chemii w szkole uczyliśmy się o kwasie solnym. Aż trudno uwierzyć, że tak niebezpieczna, żrąca substancja jest wydzielana w naszym organizmie jako główny składnik soku żołądkowego. A jednak, w warunkach prawidłowych kwas solny nie czyni nam żadnej szkody, a wręcz jest naszym sprzymierzeńcem.
Rola kwasu solnego w przewodzie pokarmowym polega na jego udziale w trawieniu. Kwas wpływa na strukturę białek, ułatwiając ich dalszą „obróbkę” przez enzymy trawienne. Ponadto, niskie pH, które zawdzięczamy kwasowi, pomaga zniszczyć większość chorobotwórczych mikroorganizmów dostających się do przewodu pokarmowego z pokarmem.
Istnieje cały system zabezpieczeń, które chronią nas przed niszczącym działaniem kwasu. Kluczową rolę odgrywają: śluz powlekający od wewnątrz żołądek oraz odpowiedni przepływ krwi. Jeśli zabezpieczenia z jakiegoś powodu zawiodą, dochodzi do uszkodzenia ściany żołądka – tworzą się nadżerki i owrzodzenia.
Najważniejsze czynniki wpływające niekorzystnie na ochronę przed działaniem kwasu to:
Nasilony stres.
Nie bez przyczyny kojarzy się chorobę wrzodową ze stresem. Trudno jest zmienić nasze otoczenie – warunki pracy, ponoszoną odpowiedzialność, tempo życia. Warto jednak rozwijać umiejętności radzenia sobie ze stresem. W przypadku nadmiernej wrażliwości pomocna może być współpraca z psychologiem lub coachem.
Przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Leki z tej grupy stosuje się w objawowym leczeniu bólu i gorączki. Z uwagi na łatwą dostępność środki te są często nadużywane. Może to prowadzić m.in. do powstawania nadżerek w przewodzie pokarmowym, uszkodzenia nerek i zwiększonej podatności na krwawienia. Jeśli zachodzi konieczność długotrwałego przyjmowania leków z tej grupy, lekarz może dodatkowo przepisać leki działające osłonowo na błonę śluzową żołądka.
Nadprodukcja kwasu solnego.
Wydzielanie kwasu silnie stymuluje kawa i alkohol. Często, żeby sobie pomóc, sięgamy po mleko. Jednak jego nadmierna ilość, poprzez zawartość wapnia, może przynieść odwrotny skutek od zamierzonego.
Zakażenie Helicobacter pylori.
Bakterie te osiedlają się w błonie śluzowej żołądka, wywołując stan zapalny. Długotrwałe zakażenie może przyczynić się do powstania owrzodzeń, a nawet chłoniaka żołądka. W diagnostyce stosuje się ocenę wycinków pobranych podczas gastroskopii, wykrywanie antygenu bakterii w kale oraz test oddechowy.
Wykrywanie przeciwciał we krwi nie jest odpowiednie do rozpoznawania zakażenia i oceny skuteczności leczenia. W leczeniu zaleca się kombinacje dwóch antybiotyków i leku hamującego wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
W przypadku sporadycznie występujących objawów nadkwasoty można sięgnąć po dostępne bez recepty środki zobojętniające lub hamujące produkcję kwasu solnego. Po tych pierwszych możemy spodziewać się szybszego działania, jednak jest ono krótkotrwałe (preparaty te nie wpływają znacząco na produkcję kwasu, jedynie neutralizują już wydzielony). Są one preferowane do stosowania u kobiet w ciąży z uwagi na bezpieczeństwo płodu. W przypadku zastosowania leków z grupy H2-blokerów (ranitydyna, famotydyna) na ulgę trzeba poczekać nieco dłużej, ale rekompensuje to ich długotrwałe działanie (około 12 godzin). Ze względu na te właściwości, H2-blokery są właściwymi lekami w przypadku sporadycznie występującej zgagi związanej z błędami dietetycznymi (przejedzenie, spożycie produktów nasilających produkcję kwasu). Zawsze należy dokładnie przeczytać ulotkę przed zażyciem leku i w razie jakichkolwiek wątpliwości skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Jeśli pomimo zastosowania się do powyższych zaleceń objawy nie ustępują lub nawracają po przejściowej uldze, należy udać się do lekarza rodzinnego.
Wizyta w przychodni jest również wskazana, jeśli opakowanie leku się kończy, a objawy nadal się utrzymują. Dłuższe stosowanie leków na własną rękę może prowadzić do postawienia rozpoznania z opóźnieniem i wystąpienia powikłań, takich jak refluksowe zapalenie przełyku, przełyk Baretta lub zwężenie przełyku. Wcześnie podjęte prawidłowe leczenie pomaga uzyskać szybszą poprawę i uniknąć groźnych następstw.
Autor tekstu: Lek. Magdalena Bochniak
Konsultacja medyczna: Lek. med. spec. gastroenterologii Lesław Syczewski
